กิจกรรมศิลปะสำหรับเด็กปฐมวัยรุ่งอรุณ

กิจกรรมศิลปะสำหรับเด็กปฐมวัยรุ่งอรุณ
………………..
โดย  คุณครูสุวรรณา ชีวะพฤกษ์

 กิจกรรมสีน้ำ เป็นการเลือกใช้การระบายสีบนกระดาษเปียก เพื่อเปิดพื้นที่การเล่นสีให้กับเด็ก การระบายสีลักษณะนี้ช่วยให้เกิดจินตนาการได้ง่าย เด็ก ๆ จะได้มีโอกาสช่วยครูในการจัดเตรียมอุปกรณ์และนำมาจัดวางตามลำดับการใช้ได้ลงมือนำกระดาษแช่น้ำ วางบนแผ่นรองกระดาษ ใช้ฟองน้ำลูบกระดาษให้เรียบและไล่ฟองอากาศ จัดชุดสีที่ใช้พร้อมทั้งเรียนรู้วิธีการใช้สี ดูแลพู่กันให้สะอาดก่อนจุ่มสี และการจัดเก็บ-การเปลี่ยนน้ำล้างพู่กัน ระบบการจัดวางอุปกรณ์นี้เป็นทั้งการฝึกการทำงานอย่างมีขั้นตอน

การเล่นสีน้ำจึงเป็น การฝึกวินัยพื้นฐานอันจำเป็นต่อการอยู่ร่วมกันในสังคม การรู้จักใช้และดูแลอุปกรณ์ให้อยู่ในสภาพที่ดีซึ่งก็คือการประหยัด รู้ค่าของสิ่งต่างๆ การมีอิสระทางการคิดบนการระบายสีที่ครูมิได้เป็นผู้กำหนดแต่เด็กเป็นผู้สร้างสรรค์ขึ้นมาเอง ความเบิกบานจากความงามและอิทธิพลจากสี และการพัฒนากล้ามเนื้อมัดเล็กก่อนไปสู่การเขียน – อ่าน

การปั้นดิน สำหรับเด็กเล็ก เป็นงานปั้นที่พาเด็กให้ได้สัมผัสกับธรรมชาติ คือ ดิน

ดิน มีความเย็นเมื่อปั้นแล้วจะนำสู่ความสงบได้ง่าย การปั้นจะเริ่มจากทรงกลมที่เกิดได้ด้วยอุ้งมือทั้ง ๒ ของเรา เด็ก ๆ ได้รู้การประมาณที่พอดีมือ มากเกินมือ หรือน้อยไป ความแน่นของลูกดินทรงกลมที่ปั้นอยู่ จากนั้นครูพาเด็กปั้นเป็นสัตว์ต่างๆ ด้วยการดึงยืดเป็นอวัยวะส่วนต่างๆ ของสัตว์นั้น การปั้นลักษณะนี้ช่วยให้เด็กได้ซึมซับรับรู้ไปว่าทุกสรรพสิ่งเกิดมาจากความเป็นหนึ่ง บางครั้งเด็กอาจปั้นไม่ได้ตามโจทย์ครูก็ไม่เป็นไร และเมื่อปั้นเสร็จก็จะมีการวางผลงานร่วมกันแลกเปลี่ยนเรียนรู้จากงานของกันก็ไม่เป็นไร และเมื่อปั้นเสร็จก็จะมีการวางผลงานร่วมกันแลกเปลี่ยนเรียนรู้จากงานของกันและกันโดยเป็นการเล่าถึงจินตนาการหรือความคิดในการปั้นแต่ไม่ได้ติ-ชมผลงานของใครสวยกว่าของใครการปั้นดินจะช่วยให้ เด็กสงบเข้าสู่สมาธิจากความเย็น-สบายของดิน ไม่เหนอะหนะเหมือนดินน้ำมัน เด็ก ๆ ได้ทำงานอย่างเป็นลำดับขั้นตอนจนถึงขั้นสุดท้ายคือการจัดเก็บของเข้าที่จนติดเป็นอุปนิสัยและ ยังได้ฝึกใช้มือสรรสร้างสิ่งต่าง ๆ ตามจินตนาการ และพัฒนาความแข็งแรงของนิ้ว ข้อมือ กำลังของแขน มือและนิ้ว

การวาดภาพอิสระ เป็นฐานการใช้สีเทียนและดินสอสี การวาดภาพเป็นสิ่งที่เด็กสนใจและชอบมาก ภาพที่เด็กในวัยอนุบาลเป็นพัฒนาการตามวัยเพราะการขีดเขียนเส้นจนเป็นรูปต่างๆ นั้น ต้องอาศัยความพร้อมของกล้ามเนื้อเล็กหลายส่วนประกอบกัน ดังนั้น ถ้าครูรีบเร่งโดยให้เด็กใช้ดินสอสีแท่งเล็กที่คล้ายดินสอจะทำให้เด็กต้องพยายามและรีบไปใช้กล้ามเนื้อปลายนิ้วทั้งที่พัฒนาการของร่างกายพัฒนาจากแกนกลางลำตัวออกมาสู่ส่วนปลาย คือ จากกระดูกสันหลังแกนกลางสู่ไหล ต้นแขน สู่ปลายแขนสู่ข้อมือ สู่มือ ข้อนิ้วและปลายนิ้ว

การวาดภาพอิสระ จึงเป็นกระดาษทดความคิด จินตนาการของเด็กที่ทำให้ครูเข้าใจเขาและรู้พัฒนาการของเด็ก ครูจึงต้องฝึกอ่านภาพวาดเด็กและลงวันที่ที่เด็กทำงานเสมอและรวมถึงการเล่าเรื่องจากภาพของเด็ก (ถ้ามี) ข้างหลังภาพวาด และเด็กต้องเรียนรู้ว่าจะวาดลงที่ใดได้บ้าง เช่น บนกระดาษ บนสิ่งที่เตรียมให้ และเมื่อใช้เสร็จก็ต้องเก็บของ

งานทำมือ เป็นการทำงานฝีมือ เล่นสีบนเส้นด้ายและผ้า เป็นการฝึกใช้มือ ปลายนิ้วมือ ให้เกิดทักษะและใช้ได้คล่องขึ้นที่จะพัฒนาไปสู่การเขียน – อ่าน การงานลักษณะนี้จะมีความละเอียดมากขึ้น เด็ก ๆ ต้องใช้ปลายนิ้วประสานกับสายตาและจดจ่ออยู่เสมองานจึงจะสำเร็จออกมา การแบแบบงานให้เด็กทำนั้นต้องจบลงมาใช้ประโยชน์ได้ มิใช้ทำแล้วก็ทิ้งหรือไม่รู้ว่าจะนำมาทำอะไร เด็กได้มีโอกาสใช้กรรไกรเข็มใหญ่ ใช้การวัด ตัด ผูก มัด แก้ปม กะระยะ ม้วน วน ทำห่วง ดึง ลอด

งานทำมือที่เหมาะกับเด็กอนุบาล ได้แก่ การทำเชือกเกลียว ทอไหมพรมเส้นใหญ่ สานสื่อ ลูกโซ่ นิ้วมือ เชือกจากนิตติ้งนิ้วมือ การปักผ้าด้วยไหมพรม เป็นต้น ในการจัดเตรียมอุปกรณ์ก็เช่นเดียวกันกับฐานต่าง ๆ เน้นการเป็นลำดับขั้น ความประณีตและความงามจากการจัดที่เรียบง่าย สะดวก แต่งดงาม

งานทำมือช่วยพาเด็กสู่ การพัฒนาการกล้ามเนื้อมัดเล็กประสานกับสายตาที่เป็นทักษะสำคัญสำหรับการเรียนรู้ในระดับอายุที่โตขึ้น การสัมผัสที่อ่อนนุ่มบน texture ที่แตกต่างกันไป ใช้การม้วน ทำเป็นวงเป็นห่วง ดึงลอด – ข้าม ผูกแน่น จนเกิดเป็นชิ้นงานสำเร็จนำไปใช้งานได้ การสร้างลวดลายจาดสีของเส้นไหมพรม/ด้ายเส้นใหญ่ หรือวัสดุอื่น ๆ ที่เป็นเส้น มาเรียงลำดับกันในแบบต่าง ๆ และการรับรู้ของเด็ก ๆ ว่า พวกเขาสามารถทำของใช้ตนเองขึ้นมาได้ไม่ใช่ได้มาด้วยการซื้อเท่านั้น